Wejście w życie i wdrażanie Ramowej Konwencji Karpackiej może przyczynić się do kształtowania polityki górskiej w tych krajach karpackich, które tak jak Polska takiej polityki dotychczas nie posiadały. Realizacja polityki uwzględniającej specyfikę obszarów górskich mogłaby znacząco przyczynić się do przezwyciężania barier rozwojowych właściwych dla takich obszarów, do ograniczenia skali obecnych zagrożeń oraz przyspieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych regionu karpackiego.

Znaczenie i specyfika obszarów górskich
Regiony górskie mają kluczowe znaczenie dla gospodarki wodnej całego kontynentu, będąc obszarami źródliskowymi większości rzek europejskich, które dostarczają innym regionom wodę niezbędną dla rolnictwa, przemysłu i gospodarki komunalnej. Jest to szczególnie istotne w Polsce, gdzie zasoby wodne w przeliczeniu na jednego mieszkańca są, wg danych GIOŚ, trzykrotnie mniejsze niż średnia europejska. Górskie lasy pełnią funkcję retencyjną, zatrzymując wody opadowe i stopniowo uwalniając je do cieków wodnych, co obniża niebezpieczeństwo wystąpienia powodzi. Ponadto, budowane często w górach sztuczne zbiorniki retencyjne dostarczają energii z elektrowni wodnych. Obszary górskie stanowią ponadto istotne centra różnorodności biologicznej i kulturowej, o wybitnych walorach dla turystyki, lecznictwa uzdrowiskowego i rekreacji.

Równocześnie, z uwagi na topografię terenu oraz specyficzne warunki glebowe i klimatyczne, obszary górskie charakteryzują się znacznie mniej korzystnymi od obszarów nizinnych warunkami gospodarowania, zwłaszcza dla rolnictwa i leśnictwa. Dlatego w przypadku większości obszarów górskich zachodzące obecnie zjawisko depopulacji obszarów wiejskich ma większe natężenie niż w przypadku obszarów położonych na nizinach. Charakterystyczne dla obszarów górskich są też słabszy poziom rozwoju infrastruktury i ograniczona dostępność komunikacyjna, wynikające częściowo z wyższych niż na obszarach nizinnych kosztów inwestycji infrastrukturalnych, z uwagi na niekorzystne uwarunkowania przestrzenne i utrudnienia o charakterze technicznym. Obszary górskie są często położone peryferyjnie w stosunku do stolic państw i większych aglomeracji, a w nieodległej przeszłości z uwagi na przygraniczne położenie ich rozwój był wręcz celowo ograniczany z przyczyn politycznych.

Wyżej wspomniane niekorzystne warunki gospodarowania i ograniczenia rozwojowe są nadal aktualne w posiadającym wyjątkowy potencjał ekologiczny i gospodarczy regionie karpackim, stojącym w obliczu gwałtownych przemian środowiskowych, społecznych, demograficznych i gospodarczych. Natomiast brak stosownej polityki górskiej, umożliwiającej zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy, może w ciągu najbliższych lat doprowadzić w regionie karpackim do nieodwracalnych zmian środowiska naturalnego oraz utraty stanowiących jego potencjał rozwojowy wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych.

Polityka górska w Europie
Parlament Europejski w Rezolucji z dnia 22 września 2010 r. w sprawie europejskiej strategii na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego regionów górskich, wysp i obszarów słabo zaludnionych (2012/C 50 E/07) wyraził przekonanie, że obszary te zasługują na odrębne programy rozwoju regionalnego, oraz że w myśl art. 174 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej szczególną uwagę należy poświęcić regionom, które cierpią na skutek poważnych i trwałych niekorzystnych warunków przyrodniczych lub demograficznych (jak np. regiony transgraniczne i górskie). Winno to znaleźć odzwierciedlenie w strategiach na rzecz rozwoju i środkach mających na celu przezwyciężenie trudności, dostosowanie strukturalne tych regionów, oraz wykorzystanie ich potencjału i zwiększenie ich konkurencyjności. PE wezwał do wprowadzenia zintegrowanej i elastycznej europejskiej strategii politycznej na rzecz takich obszarów.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązuje ponadto zasada prowadzenia zróżnicowanej polityki regionalnej, dostosowanej do potrzeb mieszkańców poszczególnych regionów geograficznych i możliwości wykorzystania zasobów tych regionów. Zasada ta dotyczy również obszarów górskich.

Z uwagi na powyższe, w państwach gdzie obszary górskie mają istotny udział w powierzchni terytorium formułuje i wdraża się specjalne polityki górskie i strategie rozwojowe dla obszarów górskich. Mają one m.in. wyrównywać szanse rozwojowe oraz wspomagać wielosektorowość lokalnego rozwoju gospodarczego, by obniżyć negatywne efekty uzależnienia lokalnej gospodarki od kondycji dominującego wcześniej na tych obszarach rolnictwa.

Polityka górska w Polsce
Również w Polsce regiony górskie zawsze stanowiły obszar wyraźnie odróżniający się od pozostałych regionów kraju, zarówno z racji swej odrębności geograficznej i wyraźnej tożsamości kulturowej, jak też odmiennych warunków życia i sposobów gospodarowania.

Obszary górskie w Polsce nie mogły jednak korzystać ze specjalnych uregulowań natury prawnej. Uchwała Rady Ministrów z 1985 r. w sprawie aktywizacji gospodarczej i społecznej oraz rozwoju rolnictwa na terenach górskich i górzystych została uchylona w 1991 r. Sformułowanie strategii lub założeń specjalnej polityki regionalnej uwzględniającej specyfikę regionów górskich postulowali wojewodowie i marszałkowie sejmików z górskich województw Polski południowej, którzy w 1993 r. przyjęli i przedłożyli władzom centralnym tzw. "Memoriał Górski". Przyjęta w 1997 r. przez Sejm RP uchwała w sprawie zrównoważonego rozwoju terenów górskich i górzystych została uchylona w tym samym 1997 r. Natomiast uchwalona przez Sejm RP w 2001 r. Ustawa o rozwoju społeczno-gospodarczym regionów górskich nie weszła w życie z uwagi na odmowę jej podpisania przez Prezydenta RP (została zawetowana).

Za namiastkę „prawa górskiego” uwzględniającego potrzeby lub warunki życia i gospodarowania mieszkańców obszarów górskich trudno raczej uznać obowiązujące w Polsce akty prawne dotyczące bezpieczeństwa przybywających w góry turystów i narciarzy (np. ustawy o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich, lub rozporządzeń w sprawie warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, czy sposobu oznaczania stopni trudności narciarskich tras zjazdowych, biegowych i nartostrad). Podobnie, za przejaw kompleksowego podejścia do problemów obszarów górskich nie można uznać pojedynczych aktów prawnych, np. wynikającego ze Wspólnej Polityki Rolnej UE rozporządzenia MRiRWdotyczącego wspierania rolnictwa na obszarach górskich, uznanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) za obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW).

Dopiero przyjęcie w 2003 r. i wejście w życie w 2006 r. nowej umowy międzynarodowej - Ramowej Konwencji Karpackiej stworzyło warunki do uwzględnienia specyfiki obszarów górskich położonych w Karpatach w politykach sektorowych i w polityce regionalnej Stron tej Konwencji - krajów karpackich, w tym Polski.

Zgodnie z Art. 2 ust. 1 Ramowej Konwencji Karpackiej jej Strony zobowiązane są prowadzić wszechstronną politykę na rzecz ochrony i zrównoważonego rozwoju regionu karpackiego, również przez uwzględnienie celów i postanowień Konwencji w politykach sektorowych poszczególnych Stron (dotyczących np. planowania przestrzennego, rolnictwa, leśnictwa, transportu i turystyki), lepszą koordynację tych polityk oraz zastosowanie zasady zintegrowanego podejścia do gospodarowania zasobami ziemi.

Źródło: www.karpatylacza.pl